Si Mariang Makiling at Ang Alamat ng Bundok Makiling

Ayon sa mga ninuno kong taga Santo Tomas, Batangas, tunay daw na may diwatang nagngangalang Maria sa bundok ng Makiling.

Marami raw ang nakakakita sa dalaga kapag umaakyat sa bundok. Napakaganda raw at napakabait. May mga nakakahiram pa raw sa dalaga ng magagarang damit at alahas para sa mga pagdiriwang.

Paminsan-minsan, kapag may ikinakasal, nahihiraman ng trahe de boda, damit na pangkasal, at mga singsing at hikaw na gagamitin ng nobya.

Malaon nang wala na ang diwata. Wala nang makakita sa kanya kahit hanapin pa siya sa lahat ng dako ng bundok. May nagsasabing marahil daw kaya ayaw nang magpakita sa tao ay dahil marami sa mga hiniram na pag-aari niya ay hindi na isinauli. May mga tao nga namang hindi marunong magsauli ng hiniram lamang.



May nagkuwento naman na may naging kasintahan daw si Maria na isang maggagatas na naging taksil sa pagmamahalan. isinuko ni Maria ang kaniyang puso sa lalaki. Nag-ibigan  sila. Ngunit ang lalaki ay nagpakasal sa ibang dalaga na nakilala niya sa ibang bayan.

Sa laki raw ng dalamhati ng diwata, nagkasakit siya, naratay sa banig ng karamdaman, at di naglaon ay pumanaw.

Kung kayo ay papunta sa lalawigan ng Batangas at dumaan kayo sa Santo Tomas at Tanauan, matatanaw ninyo ang bundok Makiling. Tila baga isang diwata ang nakahimlay sa ibabaw ng bundok, nakalaylay ang buhok. Naghihintay pa kaya sa kasuyong hindi naging tapat sa kanilang pag-iibigan, o sa mga  kasuotang sa kanya ay hiniram?

Ang Alamat ng Unang Bahaghari

Nagtataka ang magbubukid kung bakit ang pader na itinayo niya ay laging bumabagsak. Sinubukan niyang magbantay isnag gabi para malaman kung sinong malikot ang may kagagawan.



Nahuli niya'y tatlong dalagang-bituin na naglalaro sa kanyang bakuran. Nakatakas ang dalawa nang mapansin siya. Ang isa, dahil hindi makita ang mahikang mga pakpak niya, ay naiwanan.




Nagkaibigan ang magbubukid, na siya palang nagtago ng pakpak, at ang dalagang-bituin. Nagpakasal sila at nagkaroon ng isang supling na lalaki.

Isang araw, sa paglilinis ng babae sa ilalim ng bahay, natagpuan niya ang nawawalang pakpak. Dagli niyang isinuot ang mga ito at pumailanlang sa kalangitan, kasama ang anak.

Nahabag ang mga diyos sa magbubukid kaya naglagay sila ng bahaghari para madaanan nito paakyat sa mga alapaap para muling makita ang asawa't anak.

Alamat ng Ilang-ilang

Dati-rati ang puno ng ilang-ilang ay hindi namumulaklak bagama't malago ang mga dahon. Ngayon, kakaunti ang mga dahon ngunit hitik sa bulaklak. Dilaw, makitid ang mga talulot at napakabango ng mga bulaklak. Madalas na isinasama ito sa kwintas na sampaguita, palawit sa gitna, upang makadagdag ng ganda at halimuyak.

Iyan ang ilang-ilang at may alamat tungkol sa bulaklak na iyan.

May isang magandang dalaga na naninirahan sa baybayin ng Lawa ng Taal. Mahigpit na magkaribal sa panliligaw sa kanya  sina Lino at Binong. Ang napusuan ni Ilang ay si Lino dahil maginoo at masipag.

Isang umaga, dumating ang binata sa tahanan ni Ilang para magpaalam. Mga dalawang araw daw siyang mawawala dahil sasama siya sa mga mangangaso sa kabilang ibayo.

"Pagbalik ko," sabi ng binata, "hihingiin ko na ang kamay mo sa iyong Inang at Tatang. Pakakasal na tayo marahil sa isang buwan."

Noong hapong iyon, nabatid ni Binong na wala sa nayon ang karibal. Nagpunta siya agad sa bahay ng dalaga. Nagkataong nag-iisa naman ito dahil ang ama't ina ay nasa sakahan.

"Naparito ako upang patunayan muli sa iyo ang aking pagmamahal," sabi ni Binong sa sinisintang dalaga.

"Hindi ba't sinabi ko na sa iyo na naisanla ko na ang aking puso kay Lino? Sa katunayan nga ay malapit na kaming ikasal."

"Hindi maari. Ako ang dapat na maging asawa mo. Si Lino'y mahirap pa sa daga. Wala siyang ipakakain sa iyo."

"Siya ang aking mahal. Umalis ka na. Baka abutan ka pa ng aking ama ay masama ang mangyayari sa iyo," galit na sabi ni Ilang.

"Masama pala. Kaya kukunin kita ngayon. Sa ayaw mo't sa gusto, isasama kita," at pilit na niyakap ng buhong na lalaki ang dalaga. Nanlaban si Ilang. Kinagat ang ilong ng binata at itinulak ito.

Nasaktan si Binong at sa malaking galit, kinuha sa lukbutan ang balisong at sinaksak ang dalaga. Habang tumatakbong palabas ng bahay, sumigaw ang salbaheng lalaki.

"Kung hindi ka mapasaakin, walang ibang makaaangkin sayo."

Sa laki ng galit ni Lino nang mabalitaan ang nangyari, tutugisin sana si Binong at ipaghihiganti ang kanyang mahal ngunit napayuhan ng mga kamag-anak.

"Bayaan nating ang may kapangyarihan ang umusig sa kanya."



Inilibing si Ilang sa libingan ng bayan. Buong araw na binantayan ng nagdadalamhating binata ang kanyang puntod.

"Mahal kong Ilang, sana'y hindi ako lumayo. Patawarin mo ako. Sana'y hindi ito nangyari," taghoy niya.

Kinabukasan, nang balikan niya ang libingan ng dalaga, napansin niyang nagkalat sa puntod ang maraming bulaklak. Nalaglag ang mga ito sa punong nakayungyong sa puntod.  Dati-rati ay wala itong bulaklak; ngayon tiningala ng binata ang marami, naninilaw sa itaas ng puno.

Tinawag ng mga taganayon na ilang-ilang ang mabangong bulaklak sa paggunita sa mabait na si Ilang.

Kung Bakit Matinik ang Halamang Rosas

Noong araw daw tuwang-tuwa ang mga tao sa bulaklak na rosas. Bukod sa pagiging maganda, ito ay napakabango pa. At walang tinik. Ikinakabit ang bulaklak sa dibdib ng baro o di kaya ay isinusuksok sa buhok na di kinatatakutang makasakit.

Kaya naman ganoon na lamang kung halbutin nila sa puno ito. Dahil mababa lang ang halaman, pati mga bata ay kayang-kayang pumitas nito. Hablot ng hablot - bawat naglalakad na makakita sa rosas sa madadaanan ay dagling nakakapitas nito.

Madalas nga, pati halaman ay nasisira dahil sa karahasan ng pagkuha nila sa bulaklak. Dahil nagalit na ang engkantada na nag-aalaga sa halaman, umisip ito ng paraan para huwag maabuso ito ng mga tao.

"Paano kaya, para hindi magiging marahas ang pagpitas nila sa bulaklak?" tanong nya sa sarili.

Hindi naman nya nais na ipagkait nang tuluyan itong maganda at mabangong  handog ng kalikasan.

"Alam ko na," biglang nasiyahan ang engkantada sa naisip niya. Pinaglalagyan nya ng tinik ang mga tangkay ng halaman, pati iyong malapit sa bulaklak.



"Tingnan natin," banta niya, "Kung mahahablot pa ninyo."

Tama nga ang engkantada. Nang marahas na hinahablot ng mga tao ang bulaklak, nagkasugat-sugat ang mga daliri nila dahil sa matutulis na tinik ng tangkay.

"Aray! Masakit at may dugo!"

Mula noon, kapag nais pitasin ang bulaklak ng rosas, kailangan dahan-dahanin para hindi masaktan ang mga kamay.

Kung Bakit Maraming Bato sa Apayao C.A.R.

Noong unang panahon, may isang matandang lalaki sa Apayao na nakaisip gumawa ng kalsadang paakyat sa langit. Bago siya nagsimulang magtrabaho, ipinagbilin niya sa kanyang asawa na huwag siyang dadalhan ng pagkain sa lugar na ginagawan niya.

"Uuwi na lamang ako kapag ako'y nagutom." sabi niya.

Ngunit isang araw, tanghali na ay hindi pa dumarating para kumain ang lalaki. Nabalisa ang asawa kaya't nagpasiyang dalhan ng tanghalian ang lalaki sa pinagtatrabahuan nito.

Nang makita siya ng matandang gumagawa, nagalit ito. "Sinabi ko na sa iyo na huwag kang paparito at uuwi ako kapag ako'y gutom na. Napakakulit mo!"

Dahil sa matinding galit, pinagsisipa niya ang mga batong sana'y gagamitin sa paggawa ng daan patungo sa kalangitan.



Kung pupunta ka ngayon sa Apayaw or Apayao, mapapansin mong maraming bato sa paligid. Maraming bundok ay tila malalaking tipak na bato.

Maraming bundok ay tila malalaking tipak na bato. Pati nga ang ilog ay nakakatakot pamangkaan dahil punung-puno ito ng bato.

Ang Alamat ng Pine Tree o Puno ng Pino

Nakakita na ba kayo ng pine tree? Marami nito sa Bontoc at lugar ng mga Ifugao. Noong panahong hindi pa ipinagbabawal ang pagputol nito, madalas na ginagawa itong Christmas tree.

Kay ganda niyang malasin, lalo na kapag napalamutihan na ng mga ilaw at pamaskong palawit.

Noong kauna-unahang panahon,sa bulubundukin ng Kilod, Bontoc, may dalagang nagngangalang Bangan. Siya ay mabait, matulungin, at matapat sa pananalita at paggawa. Ngunit bagaman kapuri-puri ang kanyang ugali, hindi siya kinagigiliwang laging kasama ng mga kanayon niya.

Bakit? Siya kasi ay maraming sakit sa balat. Ikinalulungkot niyang mabuti ang kanyang madalas na pag-iisa, kaya't naisipan niyang pumunta sa malayong bundok para makakita ng makakasama.

Sa bundok ay naging masaya siya. Ang mga ibong nag-aawitan, mga bulaklak na marilag at mababango, mga punong nagbibigay ginhawa, dahil sa kanila'y nalimutan ni Bangan ang kanyang kapansanan. Madalas niyang kausapin ang naghandog ng lahat ng kagandahan sa buhay.

"O, Kabunian, may gawa ng lahat nang ito, sana po'y maging puno rin ako. Nais ko pong makapagdulot din ako ng kagandahan ay kasayahan sa mundo. Gawin po ninyo akong puno at nang ang mga ibon, paru-paro, at iba pang mga nilalang ay maging kaibigan ko."



Nang minsang nahihimbing ang dalaga, may narinig siyang malumanay na tinig. "Anak, ang nais mo ay matutupad."

Ang dalagang si Bangan ay hindi na nasilayan kailanman. May bagong punong sumibol sa bundok. Inilipad ng hangin ang mga buto nito sa maraming kabundukan at dumami ang mga puno.

Nagpakita muli si Kabunian at tinanong si Bangan na isa na ngayong pine tree o tinatawag na puno ng pino.

"Nais mo bang manatiling pine tree o bumalik sa dati mong anyo?"

"Ang nais ko po'y manatiling isang pine tree. Masaya po ako. Marami pong naliligayahan sa akin at sa mga katulad ko. Ginagayakan po ako at ginagamit na pampasaya sa mga tahanan tuwing pasko. Salamat po at ginawa ninyo akong pine tree."

At iyon nga ang alamat ng puno ng pino o mas kilala sa tawag na pine tree.

Alamat ng Sampaguita

Kaming magpipinsan ay masayang nagtatanungan ng mga sagisag ng bayan isang gabing kabilugan ng buwan.

"Ano ang hayop na sagisag ng ating bansang Pilipinas?" tanong ni Kardo.

"Kalabaw," dagling sagot ni Nena. "Ikaw naman ang sumagot. Anong awit ang ating sagisag?"

"Palagay ko ay isang kundiman yan. O di-kaya ay isang balitaw. Tinikling kaya?" Hula ni Pido.

"Hindi nga ako nakatitiyak," pakli ni ate Cora. "Ngunit sigurado ako sa sagisag na bulaklak."

"Ano iyon?" sabay-sabay na tanong namin.

"Ay, di sampaguita!"

"Alam ba naman ninyo kung ano ang alamat ng sampaguita?"

Hindi namin alam ay nakikinig pala sa amin si Lola Rosa at siya ngang nagtanong.



"Hindi po, sige nga po. Ikwento po ninyo."  Alam naming mahilig mag-istorya si Lola, kaya't naupo na kaming nakapalibot sa kanya at humandang makinig sa kanyang ibibida.

Ang pangyayari daw ay naganap bago pa dumating ang mga kastila sa bansa. May dalawang pamilya na magkapitbahay, napapagitnaan lamang ng pader na bato, na mahigpit daw ang kagalitan.

Matagal ng panahon na ang mga magulang ng bawat pamilya ay hindi nag-uusap at nagbawal pa nga sa mga anak ng pakikitungo sa "taga-kabila ng bakod"

Ang hindi namalayan ng mga magkaaway na ama ay ang mga anak pala nila, ang binatang si Lucio at ang dalagang si Nila, ay nagkakaibigan. Dahil sa alam nilang magagalit ang kani-kanilang magulang kapag nakita silang magkausap, nagtatagpo sila ng palihim.

Sa dulo ng bakod na bato ay may malagong puno ng akasya at sa ilalim nito nagtatagpo  gabi-gabi ang dalawang magkasintahan. Dahil nga gabi lamang sila nagkikita at sa kalamigan ng hangin sa pinagtatagpuang lugar, hindi nagtagal at nagkasakit ang dalaga.

Nagkasakit at mabilis na nanghina si Nila. Bago siya nalagutan ng hininga, habilin sa tumatangis na ina ay doon siya ilibing sa dulo ng bakod, sa ilalim ng akasya.

"May sumpaan po kami," ang huling sambit niya.

Sa laking dalamhati ni Lucio, di rin nya nakayang labanan ang dumapong karamdaman at hindi nagtagal ay humantong din sa kamatayan. Tulad ng dalaga, pinapangako ang ama na doon siya ilibing sa dulo ng bakod na bato, sa ilalim ng akasya.

Mga ilang buwan ang nagdaan nang nakarinig ang mga nakatira sa malapit ng dalawang tinig na nagsasagutan, "Sumpa kita." "Sumpa kita."

Nang sundan ang pinanggalingan ng mga tinig ay natunton ng mga tao na ito'y nagmumula sa may akasya. Wala namang sinumang tao naroon, ngunit may napansin silang halamang bagong sibol. Ito'y may mumunting bulaklak na puti na ubod ng bango.

Lumipas ang mahaba-habang panahon, at dumami sa bayang iyon ang ganoong halaman. Ngunit ang narinig nilang "Sumpa kita" ay nalimutan. Ang naalala ay "Sampagita" na kadalasan ay "Sampaguita" na siyang itinawag sa bulaklak na handog sa dalawang tapat sa pagmamahalan at pangako.

"Ano po naman ang nangyari sa nag-aaway na mga Tatay nila?" Ayaw pa ng pinsan kong si Pido na matapos ang kuwento kaya may tanong pa siya.

"Nagkasundo na sila. Nagsising mabuti dahil kung hindi raw dahil sa pagkakagalit nila, hindi sana sa gabing madilim at malamig magtatagpo sina Nila at Lucio. At hindi sana nagkasakit at namatay."

Ang Alamat Kung Bakit May Araw at May Gabi

Lumikha ng mga tao si Bathala para may makasama siya. Ngunit ang mundo'y malamig at madilim. Nang tingnan ni Bathala ang mga nilikha niya, nakita niyang ang mga ito ay nanginginig sa ginaw. Naawa siya. Ginawa niya ang araw, maliwanag at mainit. Inilagay ito sa langit para ang mundo'y mapuno ng liwanag at init.

Ngunit dahil ang mundo ay bilog, kalahati lamang nito ang nakakaharap sa araw. Ang kalahati ay madilim at malamig parin. Di nagtagal, naging labis na ang kainitang naramdaman ng mga taong nasa kalahating naarawan.

"Nasusunog po kami, Bathala. Tulungan ninyo kami!" sigaw at samo nila.



Sa kabila ng mundo, na malamig at madilim, ang mga tao ay nangangaligkig naman sa ginaw.

"Ano kaya ang dapat kong gawin?" tanong sa sarili ni Bathala. At siya'y nag-isip ng nag-isip.

Sa katagalan, nagkaroon siya ng magandang plano.

"Gagawa ako ng araw at gabi."

Hinawakan ang bilog na mundo. Pinaikot-ikot ito. Sa ganito, magkakaroon ng init at liwanag ang kalahati habang ang kalahati ay malamig at madilim. Sa pag-ikot naman ng mundo ay mababaligtad ang pangyayari. Sa ganoong paraan, lahat nga ng bahagi ng mundo ay nakakaranas ng liwanag at init, lamig at dilim, hindi nga lamang sabay.

Malaki ang kaligayahan ng mga tao sa ginawa ni Bathala.

"Salamat po, Amang Bathala," sabi nila, "at papuri po sa inyo."

At iyon ang alamat kung bakit may araw at may gabi.